- “પાલનપુરની શાળામાં શિક્ષકના કાળા કારનામા: બાળકીઓ સાથે અશ્લીલ હરકતો, આચાર્યની ચૂપી!”
- “મેપડા ગામની શાળામાં શિક્ષણને કલંક: શિક્ષકની અશ્લીલતા, શિક્ષણ અધિકારીનું ઢીલું વલણ!”
- “એક વર્ષ સુધી બાળકીઓ સાથે અશ્લીલ હરકતો: મેપડામાં શિક્ષકની ગુનાહિત વૃત્તિ છૂપાવવાનો ખેલ!”
- “શિક્ષણ જગત પર કલંક: મેપડા શાળામાં શિક્ષકની અશ્લીલતા, આચાર્ય-શિક્ષણ અધિકારીની ગેરજવાબદારી!”
- “બાળકીઓની સુરક્ષા સાથે ખેલ: મેપડામાં શિક્ષકના ગુનાને આચાર્યએ છાવર્યો, DEO નિષ્ક્રિય!”
- “મેપડા ગામની શાળામાં શિક્ષકનો ગુનો ખુલ્લો: વાલીઓનો રોષ, પણ શિક્ષણ અધિકારીનું ઢીલું વલણ!”
- “POCSO એક્ટનું ઉલ્લંઘન: મેપડા શાળામાં શિક્ષકની અશ્લીલતા, આચાર્ય અને DEOની શંકાસ્પદ ભૂમિકા!”
- “શિક્ષણના મંદિરમાં ગુનો: મેપડામાં શિક્ષકની અશ્લીલ હરકતો, કેસ દબાવવાનો આરોપ!”
- “બાળકીઓના ન્યાયની રાહ: મેપડા શાળામાં શિક્ષક-આચાર્યની મિલીભગત, શિક્ષણ અધિકારીની નિષ્ક્રિયતા!”
પાલનપુર: બનાસકાંઠાના વડગામ તાલુકાના મેપડા ગામની પ્રાથમિક શાળામાં ફરજ બજાવતા શિક્ષકે શાળાની બાળકીઓ સાથે ઓછામાં ઓછા એક વર્ષ સુધી શાળામાં અભ્યાસ કરતી નાની બાળકીઓ સાથે અશ્લિલતા કરી હોવાના આરોપ લાગ્યા છે. શિક્ષક ઉપર સતત આરોપ લાગતા રહ્યાં પરંતુ આચાર્ય દ્વારા પણ કોઈ પગલાં ભરવામાં આવ્યા નહીં. ગામની એક પછી એક બાળકીઓએ પોતાના વાલીઓને શિક્ષકના ખરાબ કૃત્યો વિશે વાત કરતાં મામલો વધારે ગંભીર બનતા આચાર્યને પોતાની ખુરશીની ચિંતા થયા પછી શિક્ષક સામે પગલા લેવા માટે શિક્ષણ અધિકારી સુધી તેના કાળા કારનામાની વાત પહોંચાડી હતી. જોકે, તે વાત છૂપાવી લીધી કે હું તો આના કાળા કારનામાઓ વિશે પાછલા એક વર્ષથી જાણતો હતો. જોકે, જાગૃત વાલીઓએ શિક્ષકની સાથે-સાથે આચાર્ય સામે પણ ગંભીર પ્રશ્નો ઉભા કરી દીધા હતા. તેથી અંતે શિક્ષણ અધિકારીને આચાર્યની પણ ગામની શાળામાં બદલી કરવાની ફરજ પડી હતી.
અંતે શિક્ષણ અધિકારીએ શિક્ષકને સસ્પેન્ડ કરી દીધો અને આચાર્યની બદલી કરીને ગંભીર કેસને દબાવી દેવામાં આવ્યો. જોકે, આ કેસમાં કૂલડીમાં ગોળ ભાગવામાં આવ્યો હોવાની ચર્ચા થઈ રહી છે.
ઉલ્લેખનિય છે કે, શિક્ષણ જગતમાંથી શરમજનક સમાચાર સામે આવતા રહ્યા છે. તો ગુરૂના નામે ખરાબ કરતાં વર્તમાન શિક્ષકો સામે કાયદાકીય કાર્યવાહી પણ કરવામાં આવે છે. આ વચ્ચે એક વખત ફરીથી શિક્ષણ જગતને કલંકિત કરતી ઘટના બની હોવા છતાં તેના સમાચાર બહાર ન આવે તેવી પૂરી વ્યવસ્થા ગોઠવી દેવામાં આવી હતી. જેમાં તેઓ સફળ પણ થયા છે. બાળકીઓ સાથે એક-એક વર્ષ સુધી અશ્લિલ હરકતો કરતો રહ્યો અને આવા ગંભીર આરોપો હોવા છતાં તેના સમાચાર એકપણ મેઇન સ્ટ્રીમ મીડિયામાં ન આવે એટલે ગુનાહિતવૃત્તિ કરનારાઓ પોતાના કાળા કામને છૂપાવવામાં સફળ થયા હોવાનું કહી શકાય છે.
મળી રહેલી માહિતી અનુસાર, મેપડા ગામની પ્રાથમિક શાળામાં અભ્યાસ કરતી વિદ્યાર્થીનીઓ સાથે પાછલા એક વર્ષથી શિક્ષક અશ્લિલ હરકતો કરતો હતો. આ અંગેની જાણ વાલીઓને થતાં મેપડા ગામના અસંખ્યા વાલીઓએ એકસાથે આચાર્યને શિક્ષક સામે લેખિતમાં ફરિયાદ કરી હતી. વાલીઓએ પોતાની ફરિયાદમાં શિક્ષક સામે બાળકીઓ સાથે અશ્લિલ હરકતો કરીને તેમના સાથે શારીરિક અને માનસિક રીતે છેડછાડ કરવાનો આરોપ મૂક્યો. આ આરોપ પછી શિક્ષક મોહસીન અલીને સસ્પેન્ડ કરી દેવામાં આવ્યો તો શાળાના આચાર્યની અન્ય તાલુકામાં બદલી કરીને મામલો થાળે પાડી દેવામાં આવ્યો. પરંતુ ન તો આચાર્ય દ્વારા શિક્ષક સામે કાયદા પ્રમાણે કાર્યવાહી કરી કે ન શિક્ષણ અધિકારીએ કરી. શિક્ષક-આચાર્ય અને જિલ્લા પ્રાયમરી શિક્ષણ અધિકારીને ખ્યાલ નહોય તો અમે જણાવી દઈએ કે આવા ગંભીર કેસોમાં આપણો ભારતીય કાયદો શું કહે છે
શિક્ષક દ્વારા શાળાની બાળકીઓ સાથે અશ્લીલ હરકત કરવી એ ગંભીર ગુનો છે અને ભારતમાં આવા કેસમાં નીચે મુજબની કલમો હેઠળ કાયદાકીય કાર્યવાહી થઈ શકે છે
1. ભારતીય દંડ સંહિતા (IPC):
કલમ 354: સ્ત્રીની લજ્જા ભંગ કરવાના ઈરાદે હુમલો કે ગુનાહિત બળનો ઉપયોગ. આ હેઠળ 7 વર્ષ સુધીની જેલની સજા થઈ શકે.
કલમ 354A: જાતીય સતામણી (Sexual Harassment). અશ્લીલ હરકતો, અયોગ્ય સ્પર્શ કે જાતીય ટિપ્પણીઓ માટે 3 વર્ષ સુધીની સજા.
કલમ 354D: સ્ટૉકિંગ (પીછો કરવો), જો શિક્ષક બાળકીઓનો પીછો કરે તો આ કલમ લાગુ થઈ શકે.
કલમ 509: સ્ત્રીની લજ્જા ભંગ કરવાના ઈરાદે શબ્દો, હાવભાવ કે કૃત્ય. આ હેઠળ 3 વર્ષ સુધીની સજા થઈ શકે.
2.POCSO એક્ટ (Protection of Children from Sexual Offences Act, 2012):
જો બાળકી 18 વર્ષથી નાની હોય, તો POCSO એક્ટની કલમો લાગુ થશે:
કલમ 7: જાતીય હુમલો (Sexual Assault), જેમાં અયોગ્ય સ્પર્શનો સમાવેશ થાય છે, તે માટે 3થી 5 વર્ષની સજા.
કલમ 11: જાતીય સતામણી (Sexual Harassment), જેમાં અશ્લીલ હરકતો, ટિપ્પણીઓ કે ઈશારાઓનો સમાવેશ થાય છે, તે માટે 3 વર્ષ સુધીની સજા.
કલમ 8/12: જો ગંભીર જાતીય હુમલો ન હોય તો આ કલમો લાગુ થઈ શકે.
કલમ 4/6: ગંભીર કેસમાં (જેમ કે પેનિટ્રેટિવ સેક્સ્યુઅલ એસોલ્ટ) 7 વર્ષથી લઈને આજીવન કારાવાસ સુધીની સજા.
3.અન્ય કાયદાઓ:
જાતીય સતામણી અટકાવવા કાયદો (Sexual Harassment of Women at Workplace (Prevention,Prohibition and Redressal) Act, 2013): જો શાળા કાર્યસ્થળ તરીકે ગણાય, તો આ કાયદો પણ લાગુ થઈ શકે.
શિક્ષણ સંસ્થાઓના નિયમો: શાળાના આંતરિક નિયમો અને શિસ્તભંગની કાર્યવાહી પણ થઈ શકે.
કાર્યવાહીના પગલાં:
FIR દાખલ કરવી: નજીકના પોલીસ સ્ટેશનમાં ફરિયાદ નોંધાવવી. POCSO કેસમાં પોલીસે તાત્કાલિક કાર્યવાહી કરવી જરૂરી છે.
બાળકનું રક્ષણ: POCSO એક્ટ હેઠળ બાળકની ગોપનીયતા અને સુરક્ષા સુનિશ્ચિત કરવામાં આવે છે.
કાનૂની સહાય: બાળકના વાલીઓ અથવા ફરિયાદી વકીલની મદદ લઈ શકે છે.
આવા કેસમાં તાત્કાલિક પોલીસને જાણ કરવી અને POCSO એક્ટ હેઠળ ફરિયાદ નોંધાવવી જરૂરી છે, કારણ કે બાળકો સાથેના ગુનાઓમાં કડક સજા થઈ શકે છે. ચોક્કસ કલમો કેસની તીવ્રતા અને પરિસ્થિતિ પર આધાર રાખે છે.
શાળાની બાળકોની જવાબદારી સૌથી વધારે કોઈ ઉપર હોય તો તે છે શાળાના આચાર્ય.. પરંતુ આ કેસમાં તો આચાર્ય જ શિક્ષકને છાવરી રહ્યા હોવાના આરોપ લાગ્યા છે. તો જણાવી દઈએ કે ભારતમાં જો કોઈ વ્યક્તિ શિક્ષકના અશ્લીલ કૃત્યો અથવા ગુનાહિત કામને છાવરે અથવા નજરઅંદાજ કરે, ખાસ કરીને જો તે બાળકો સાથે સંબંધિત હોય તો તેની સામે પણ કાયદાકીય કાર્યવાહી થઈ શકે છે.
આ માટે નીચેની કલમો અને કાયદાઓ લાગુ પડી શકે:
POCSO એક્ટ (Protection of Children from Sexual Offences Act, 2012):કલમ 21: જાતીય ગુનાની જાણ ન કરવી એ પણ ગુનો છે. જો કોઈ વ્યક્તિ (જેમ કે શાળાના સ્ટાફ, આચાર્ય, અથવા અન્ય) બાળક સામેના જાતીય ગુનાની જાણકારી હોવા છતાં પોલીસ કે સંબંધિત અધિકારીઓને જાણ ન કરે, તો તેને 6 મહિના સુધીની જેલ અથવા દંડ અથવા બંનેની સજા થઈ શકે.
આ કલમ ખાસ કરીને શાળા જેવી સંસ્થાઓના કર્મચારીઓ, જેમની પાસે બાળકોની સુરક્ષાની જવાબદારી હોય, તેમના પર સખત રીતે લાગુ થાય છે.
ભારતીય દંડ સંહિતા (IPC):કલમ 202: ગુનાની જાણકારી હોવા છતાં તેને છુપાવવી અથવા જાણ ન કરવી. જો ગુનો ગંભીર હોય (જેમ કે જાતીય હુમલો), તો આ કલમ હેઠળ સજા થઈ શકે, જેમાં 2 વર્ષ સુધીની જેલ અથવા દંડ અથવા બંનેનો સમાવેશ થઈ શકે.
કલમ 120B: જો વ્યક્તિ ગુનાને છાવરવા માટે સામેલ હોય અથવા ગુનાહિત કાવતરામાં ભાગ લે, તો આ કલમ હેઠળ સજા થઈ શકે.
શિક્ષણ સંસ્થાના નિયમો અને નૈતિક જવાબદારી: શાળાના આચાર્ય, શિક્ષકો કે અન્ય સ્ટાફને બાળકોની સુરક્ષાની નૈતિક અને કાનૂની જવાબદારી હોય છે. જો તેઓ ગુનાને નજરઅંદાજ કરે, તો તેમની સામે સંસ્થાગત શિસ્તભંગની કાર્યવાહી થઈ શકે, જેમાં નોકરીમાંથી બરતરફીનો સમાવેશ થઈ શકે.
POCSO એક્ટમાં બાળકો સાથેના ગુનાઓની જાણ કરવી ફરજિયાત છે, ખાસ કરીને શાળા જેવી સંસ્થાઓમાં. આવા કેસમાં નિષ્ફળતા ગંભીર પરિણામો લાવી શકે.
જો શાળા સંચાલકો અથવા સ્ટાફ ગુનાને છુપાવે અથવા શિક્ષકને બચાવવાનો પ્રયાસ કરે તો તેમની સામે પણ કાયદાકીય અને સામાજિક પરિણામો ભોગવવા પડી શકે.
આવા કેસમાં તાત્કાલિક પોલીસ અથવા ચાઈલ્ડ વેલ્ફેર કમિટી (CWC)ને જાણ કરવી જોઈએ. ગુનાને નજરઅંદાજ કરવાથી બાળકની સુરક્ષા જોખમાઈ શકે છે અને તે કાયદાકીય રીતે ગુનો ગણાય.
જિલ્લા પ્રાઈમરી શિક્ષણ અધિકારીની શું જવાબદારી હતી?
હવે વાત કરીએ બાળકોની સુરક્ષાની અને ભણતરની સૌથી મોટી જવાબદારી ધરાવતા જિલ્લા પ્રાઈમરી શિક્ષણ અધિકારીની… શિક્ષણ અધિકારીએ પોતાની સત્તાનો દુરૂપયોગ કરીને ભારતીય કાયદા પ્રમાણે પગલાં ભરવાની જગ્યાએ ખાતાકીય તપાસનું તરકટ રચ્યું. શિક્ષણ અધિકારીને આવા ગંભીર ગુનાહિત કૃત્યોને ગંભીરતાથી લેવાની જગ્યાએ એકદમ હળવાશથી કેમ લીધા તે એક મોટો પ્રશ્ન છે.
જો શિક્ષક દ્વારા શાળાની બાળકીઓ સાથે અશ્લીલ હરકતોનો કેસ સામે આવે તો જિલ્લા શિક્ષણ અધિકારી (DEO) ની મહત્વની ભૂમિકા હોય છે. તેમણે નીચે મુજબનાં પગલાં લેવાં જોઈએ, જે કાયદાકીય, વહીવટી અને બાળકોની સુરક્ષાની દૃષ્ટિએ જરૂરી છે:
1. તાત્કાલિક જાણકારી લેવી અને ફરિયાદ નોંધવી: DEOએ ફરિયાદની ગંભીરતાને સમજીને તાત્કાલિક તેની નોંધ લેવી જોઈએ. જો ફરિયાદ શાળા દ્વારા ન આવી હોય, તો વાલીઓ, વિદ્યાર્થીઓ કે અન્ય સ્ત્રોતથી મળેલી માહિતીના આધારે કાર્યવાહી શરૂ કરવી.
POCSO એક્ટ, 2012 હેઠળ, બાળકો સામેના જાતીય ગુનાની જાણકારી મળતાં જ તેની પોલીસ અથવા ચાઈલ્ડ વેલ્ફેર કમિટી (CWC) ને જાણ કરવી ફરજિયાત છે. DEOએ આ બાબતની ખાતરી કરવી જોઈએ.
2. શાળા સાથે સંપર્ક અને તપાસ: DEOએ શાળાના આચાર્ય, સંચાલકો કે સંબંધિત સ્ટાફ સાથે તાત્કાલિક સંપર્ક કરીને ઘટનાની વિગતો મેળવવી.
શાળામાં આંતરિક તપાસ સમિતિ (Internal Complaints Committee – ICC) હોય તો તેની સાથે સંકલન કરીને તપાસની પ્રક્રિયા શરૂ કરાવવી.
જો શાળામાં ICC ન હોય તો DEOએ પોતાની સ્તરે તપાસ માટે એક સમિતિ રચવી જોઈએ, જેમાં શિક્ષણ વિભાગના અધિકારીઓ, બાળ રક્ષણ નિષ્ણાતો અને જરૂરી હોય તો NGOના પ્રતિનિધિનો સમાવેશ થઈ શકે.
3. શિક્ષકનું સસ્પેન્શન અને વહીવટી કાર્યવાહી: ફરિયાદની ગંભીરતાને ધ્યાનમાં લઈ DEOએ શિક્ષકને તાત્કાલિક સસ્પેન્ડ કરવાનો આદેશ આપવો જોઈએ, જેથી બાળકોની સુરક્ષા સુનિશ્ચિત થાય અને તપાસ પર અસર ન પડે.
શિક્ષકની સામે શિસ્તભંગની કાર્યવાહી શરૂ કરવી જેમાં નોકરીમાંથી બરતરફીનો પણ સમાવેશ થઈ શકે.
4. બાળકોની સુરક્ષા અને સમર્થન: DEOએ ખાતરી કરવી જોઈએ કે પીડિત બાળકીઓને તાત્કાલિક મનોવૈજ્ઞાનિક સમર્થન (કાઉન્સેલિંગ) અને સુરક્ષા મળે. આ માટે CWC અથવા બાળ રક્ષણ એકમોની મદદ લઈ શકાય.
બાળકોની ગોપનીયતા અને ઓળખનું રક્ષણ થાય તેની ખાતરી કરવી (POCSO એક્ટની કલમ 23 અને 24 હેઠળ).
5. પોલીસ અને કાનૂની સંકલન: DEOએ ખાતરી કરવી જોઈએ કે શાળા અથવા વાલીઓ દ્વારા પોલીસમાં FIR નોંધાઈ છે. જો FIR ન નોંધાઈ હોય, તો DEOએ પોતે અથવા શાળા દ્વારા તે નોંધાવવાની સૂચના આપવી.
POCSO એક્ટ હેઠળ, આવા કેસમાં તપાસ અને કાર્યવાહી માટે સ્પેશિયલ જુવેનાઈલ પોલીસ યુનિટ (SJPU) અથવા લોકલ પોલીસ સાથે સંકલન કરવું.
6. શાળાને માર્ગદર્શન અને નિવારણ: DEOએ શાળાને POCSO એક્ટ અને જાતીય સતામણી અટકાવવા કાયદો, 2013નું પાલન કરવા માટેની ગાઈડલાઈન્સ આપવી.
શાળામાં જાતીય સતામણી નિવારણ સમિતિ (ICC) રચવાની ખાતરી કરવી અને તેની કામગીરીનું નિરીક્ષણ કરવું.
શિક્ષકો અને સ્ટાફ માટે બાળ રક્ષણ અને જાતીય સતામણી વિરુદ્ધ જાગૃતિ કાર્યક્રમો યોજવાની સૂચના આપવી.
7. રિપોર્ટિંગ અને દસ્તાવેજીકરણ: DEOએ આ ઘટના અને તેની સામે લીધેલી કાર્યવાહીનો વિગતવાર અહેવાલ રાજ્ય શિક્ષણ વિભાગ, NCPCR (National Commission for Protection of Child Rights) અથવા SCPCR (State Commission for Protection of Child Rights)ને મોકલવો.
તમામ કાર્યવાહીનું યોગ્ય દસ્તાવેજીકરણ કરવું જેથી કાનૂની અને વહીવટી પ્રક્રિયામાં પારદર્શિતા જળવાઈ રહે.
8. DEOએ ઝડપથી અને નિષ્પક્ષ રીતે કાર્યવાહી કરવી જોઈએ, જેથી બાળકોનો વિશ્વાસ શિક્ષણ સંસ્થાઓ પર ટકી રહે. જો શાળા ફરિયાદને દબાવવાનો પ્રયાસ કરે, તો DEOએ તેની સામે પણ વહીવટી કાર્યવાહી (જો પ્રાઈવેટ શાળા હોય તોશાળાની માન્યતા રદ કરવાની ચેતવણી) કરવી જોઈએ.
આવા કેસમાં સમયસર કાર્યવાહી ન કરવાથી DEO પોતે પણ POCSO એક્ટની કલમ 21 હેઠળ જવાબદાર ગણાઈ શકે.
જણાવી દઈએ કે, પાછલા કેટલાક સમયથી શાળાનો શિક્ષક મોહસીન અલી શાળાની વિદ્યાર્થીનીઓ સાથે અશ્લિલ હરકતો કરતો હતો. શિક્ષકની ખરાબ હરકતોની વાત એક પછી એક બાળકીઓએ ધીમે-ધીમે પોતાના માતા-પિતાને કરી હતી. આમ શિક્ષકના એક પછી એક કારસ્તાનો બહાર આવતા મેપડા ગામના એકથી વધારે વાલીઓએ શાળામાં હલ્લાબોલ કરીને આચાર્યને આની જાણ કરી હતી. જોકે, આચાર્ય મહેબૂબ પરમારે પણ સમયસર શિક્ષક સામે પગલાં ભર્યા નહતા. શિક્ષકને છાવરવાના કારણે વાલીઓમાં રોષ ભભૂકી ઉઠ્યો હોવાથી આચાર્ય મહેબૂબ ખાન પણ શંકાના દાયરામાં આવતા વાત પાલનપુર સુધી પહોંચી હતી.
પાલનપુર પ્રાથમિક શિક્ષણ અધિકારીએ શિક્ષક મોહનસિન અલીને માત્ર કામચલાઉ સસ્પેન્ડ કર્યા હતા. તો આચાર્ય મહેબૂબ ખાન પરમારની માત્ર બદલી કરવામાં આવી. આમ પોક્સો એક્ટ હેઠળ ગુનો નોંધીને કડક કાર્યવાહી કરવાની જગ્યાએ ખાતકીય તપાસનું તરકટ રચીને શિક્ષક અને આચાર્યને બચાવીને શાળાના બાળકીઓ સાથે અન્યાય કર્યો છે.
શિક્ષક મોહસિન અલીના કાળા કારનામાઓને લાંબા સમય સુધી નજરઅંદાજ કરનારા આચાર્ય મહેબૂબ પરમાર સામે તો કોઈ જ પગલાં ભરવામાં આવ્યો નથી. આ ગંભીર કેસમાં આચાર્યની ભૂમિકા શંકાસ્પદ હોવા છતાં તેના સામે તો ખાતાકીય તપાસ પણ બેસાડવાનું શિક્ષણ અધિકારીને યોગ્ય લાગ્યું નથી. યક્ષ પ્રશ્ન ઉભો થઈ રહ્યો છે કેમ? કોણ બચાવવા માંગે છે આચાર્ય અને શિક્ષકને? શું શિક્ષણ અધિકારી કોઈના દબાણ નીચે કામ કરી રહ્યાં છે? શાળાની બાળકીઓ સાથે ગંદુ કામ કરનારાઓને શિક્ષણ અધિકારી કેમ છાવરી રહ્યાં છે? આ ગંભીર કેસમાં શિક્ષક મોહસિન અલીની સાથે-સાથે આચાર્ય મહેબૂબ પરમાર સામે ફોજદારી ગુનો દાખલ કરીને તપાસ સોંપવાની જગ્યાએ ટૂંકમાં પતાવી દેવાના કારણે અનેક પ્રશ્ન ઉભા થઈ રહ્યા છે.
આ કેસમાં શિક્ષણ અધિકારી વિનુ પટેલે કૂલડીમાં ગોળ ભાગ્યો હોવાનું ચર્ચાઈ રહ્યું છે. નામ ન આપવાની શરતે એક વાલીએ માહિતી આપી છે કે, ખાતાકીય તપાસનું તરકટ રચીને એકાદ-બે મહિનામાં શિક્ષકને અન્ય શાળા આપી દેવામાં આવશે અને આચાર્ય મહેબૂબ પરમારને થોડા જ મહિનામાં પરત મેપડા પ્રાથમિક શાળામાં લાવવા માટે ઓર્ડર આપી દેવામાં આવશે.
